Prawosławie stanowi ważny element tutejszych ziem. W wioskach obok siebie mieszkają katolicy i prawosławni. Nierzadkim widokiem na polnych drogach są charakterystyczne prawosławne krzyże, kapliczki oraz kapłani prawosławni, zwani batiuszkami. Są tu też cerkwie. Największa – Zwiastowania Najświętszej Marii Panny – znajduje się w Supraślu, miasteczku położonym 18 km od nas. Jej strzeliste wieże widać z daleka. Obiekt ma ponad 500 lat i bardzo bogatą, dramatyczną historię.
burzliwa historia monasteru
Został założony przez mnichów prawosławnych z Gródka około 1500 roku. Zgodnie z legendą mieli oni puścić rzeką Supraśl krzyż z relikwiami prosząc Boga o wskazanie im miejsca, które najlepiej nadałoby się na klasztor. Krzyż ponoć zatrzymał się właśnie w miejscu, w którym dziś znajduje się Supraśl. W XVI w. monaster stał się ważnym ośrodkiem religijnym wspólnoty prawosławnej. Supraska Ikona Matki Bożej czczona jako cudotwórcza, była ważnym celem pielgrzymkowym.
Kolejny zwrot w losach klasztoru miał miejsce na przełomie XVI i XVII w. Na skutek unii brzeskiej (1596 r.) oraz nacisków ze strony króla Zygmunta III klasztor przeszedł w ręce unickie. Zakon Bazylianów św. Jozafata to również mnichowie prawosławni, ale uznawający zwierzchnictwo papieża. Monaster w ich rękach był przez blisko 200 lat (1635 r – 1807 r). W tym czasie powstała drukarnia – jedna z pierwszych we wschodniej części Polski. Drukowała wydawnictwa liturgiczne, pedagogiczne i świeckie, w okresie powstania kościuszkowskiego 1784 r. dostarczała władzom powstańczym materiały propagandowe. Po III rozbiorze Polski Supraśl był w rękach Prus, krótko potem, bo w 1807 r. w wyniku traktatu w Tylży ziemie te przeszły pod władanie Rosji. Część zabudowań zakonu pełniła już wtedy inne funkcje, np. w skrzydle wschodnim w latach 1807–1833 istniał szpital, zaś część budynków wydzierżawiono Wilhelmowi Zachertowi z przeznaczeniem na zakłady włókiennicze. W 1839 r. car zniósł unię brzeską. Rozpoczęły się prześladowania unitów. Klasztor Bazylianów został przeznaczony do kasacji, a monaster przeszedł w ręce mnichów prawosławnych. W 1890 r. na terenie klasztoru została wybudowana mniejsza cerkiew pod wezwaniem św. Jana Teologa. Główna cerkiew – Zwiastowania Najświętszej Marii Panny – podupadła, wilgoć i zaniedbania konserwatorskie niszczyły bezcenne freski. Cerkiew była zbyt droga w utrzymaniu i zbyt zimna na długie prawosławne liturgie.
W 1915 r. w wyniku działań I wojny światowej, mnisi prawosławni uciekają przed wkraczającymi Niemcami. Zabierają ze sobą najcenniejsze skarby klasztoru i cerkwi, m.in. cudowny obraz Madonny Supraskiej, który nigdy już nie wróci do cerkwi. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę monaster przechodzi w ręce katolickiego Zakonu Ojców Salezjanów. Prowadzą tam sierociniec.
W czasie II wojny światowej obszar klasztoru zajęły najpierw wojska radzieckie. W cerkwi św. Jana Teologa została urządzona kuchnia, zaś w głównej świątyni – kuźnia. Żołnierze wynieśli z budynku ikony i zniszczyli barokowy ikonostas. Miedziane podobrazia przerobili na frontowe menażki, zerwali posadzkę oraz siekierami skuli freski ze ścian. W 1942 r. ratowali się ucieczką przed wkraczającymi z zachodu wojskami niemieckimi. Okupanci niemieccy wykorzystywali wnętrza kościoła na magazyn. Budynek cerkwi Zwiastowania Najświętszej Marii Panny został zrównany z ziemią w lipcu 1944 r, kiedy to niemiecki oddział SS Galizien wysadził świątynię w powietrze wycofując się z Supraśla.
Po zakończeniu wojny do klasztoru powrócili Salezjanie, którzy kontynuowali prowadzenie sierocińca. W 1951 r. władze PRL zamknęły jednak sierociniec, a w budynkach klasztornych działanie rozpoczęło Technikum Mechanizacji Rolnictwa.
Prawosławni odzyskali zakon dopiero w latach 80. Wtedy też została rozpoczęta odbudowa cerkwi NMP.
muzeum ikon
Na terenie monasteru znajduje się również muzeum ikon. Zbiór liczy około 400 egzemplarzy i jest największym zbiorem ikon w Polsce. W muzeum znajdziesz również zbiór przedmiotów sakralnych i unikatowych fresków z ocalałych szczątków cerkwi Zwiastowania Najświętszej Marii Panny. Wystawa nie ma tradycyjnego „galeryjnego” charakteru. Jest nowoczesną, interaktywną ekspozycją wykorzystującą efekty multimedialne. Po raz pierwszy w Polsce sztuka sakralna prawosławia została zaprezentowana w tak przemawiający sposób. Harmonia wyjątkowych obrazów, światła i dźwięku tego miejsca wprowadzi Cię w kontemplacyjny nastrój i pomoże poczuć ducha prawosławia.
z pensjonatu 3 Sarny Lipowy Most
Z naszego pensjonatu do monasteru Zwiastowania Najświętszej Marii Panny w Supraślu dojechać możesz w 20 minut. To około 18 kilometrów. Otwarty jest dla zwiedzających codziennie prócz poniedziałków i świąt w godzinach 10:00 – 16:00, w niedzielę w godzinach 12:00 – 16:00. Nieco inne godziny zwiedzania obowiązują poza sezonem (od listopada do kwietnia). Aktualne informacje znajdziesz na stronie monasteru.
Muzeum ikon otwarte jest codziennie prócz poniedziałków w godzinach 10:00 – 17:00, w piątki 10:00 – 17:00. W czwartki wstęp jest bezpłatny, w pozostałe dni cena biletu wynosi: 12 zł normalny, 6 zł ulgowy. Aktualne informacje znajdziesz na stronie muzeum.
